Ćwiczenia
Semestr Zimowy
1. Wprowadzenie.
Rzymskie definicje prawa. Ius civile – ius gentium – ius naturale. Glosa ad. D. 1.1.1 i funkcja prawa. Prawo jako narzędzie inżynierii społecznej (zmiana poczucia sprawiedliwości). Pseudodefinicje prawa ius est ars boni et aequi oraz ius a iustitia apellatum (w kontekście też słynnego powiedzenia iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuere). Znaczenia terminu “prawo naturalne”. Treść ius civile i ius gentium, prawo urzędnicze. Zasada personalności prawa: co oznacza, czy rzeczywiście obowiązuje.
2. Źródła prawa w czasach najdawniejszych.
Jak powstaje prawo? Historia źródeł, okres archaiczny. Ustawa XII Tablic. Proces legisakcyjny i rytuały prawne. Między magią, religią a prawem. Prawo i antropologia słowa.
Lex XII Tabularum – wyd. M./J. Zabłoccy, Ustawa XII.word Ustawa XII.pdf
3. Źródła prawa w czasie klasycznym
Ustawy i plebiscyty, senatusconsulta. Princeps jako twórca prawa. Edykty: rola pretora w tworzeniu prawa. Aequitas – ius honorarium. Proces formułkowy, jurysprudencja (od pontyfików do jurysprudencji. Poklasyczne dzieje prawa: porządkowanie prawa. Justynian i kodyfikacja.
Praca domowa: Kodyfikacja i co po niej.
4. Prawo osobom I: obywatelstwo
Obywalstwo i co z niego wynika. Personalność prawa: między teorią, a praktyką. Polityka nadań obywatelstwa: divide et impera. Nadania indywidualne i zbiorowe. Pakiet uprawnień obywatelskich. Tabula Banasitana, Constitutio Antoniniana. Podwójne obywatelstwo?
5. Pojęcie familia. Pater familias i jego władza.
Wejście pod władzę i wyjście spod niej. Reguła mater semper certa est, pater est enim quem nuptiae demonstrant i jej rola w tradycji prawnej. Norma si pater filium ter venum duit… : próba interpretacji. Adrogatio Klodiusza a fikcje prawne.
6. Udział w obrocie osób autonomicznych i ograniczenia
Czynność prawna i jej elementy. Tutela kobiet: mechanizm ograniczenia ograniczenia.
7. Niewolnicy: mówiące narzędzie czy uczestnik obrotu. Podwładni
Actiones adiectiae qualitatis: rola pretora w tworzeniu prawa. Szczególna sytuacja filius familias.
8. Małżeństwo między tradycją a współczesnością.
Nietypowość i uzasadnienie rzymskiego rozwiązania. Stosunki majątkowe między małżonkami.
9. Władanie rzeczami.
Nabycie posiadania. Własność a posiadanie. Nabycie własności pochodne i pierwotne. Dyskusje o tradtitio w tradycji prawnej. Sens i przesłanki zasiedzenia. Zawłaszczenie. Owoce. Połączenie. Przetworzenie.
10. Prawa na rzeczy cudzej.
Typy. Służebności. Ususfructus. Emfiteuza – Superficies i podobne.9b. Zastaw i hipoteka. Geneza. Sposóby egzekucji zastawu. Akcesoryjność zastawu: dogmat czy paradygmat? Co jeśli nie zastaw? (Hypallagma).
Semestr letni
11. Prawo spadkowe:
zasady ogólne. Successio. Dziedziczenie “naturalne”. Wykształcenie się dziedziczenia testamentowego. Testament mancypacyjny. Zachowek (i wolność testowania)
12. Zobowiązania: wstęp.
Współczesna i rzymska definicja zobowiązania. Geneza prawa zobowiązań. Źródła zobowiązań. Wymogi dotyczące świadczenia. Zasada : Impossibilium nulla obligatio est. Treść zobowiązania (dare-facere-praestare). Podzielność świadczenia i solidarność.
13. Kontrakty werbalne. Stypulacja.
Rytuał i jego zalety. Funkcje stypulacji. Condictio a actio ex stipulatu. Nemo alteri stipulari potest: ku przełamaniu zasady. Kauzalizacja stypulacji.
14. Kontrakty realne
Geneza. Podział. Różnice. Stopnie odpodzialności dłużnika. Mutuum jako kontrakt oparty na ius strictum: kwestia odsetek i funkcja condictio. Realny charakter mutuum w rzymskim prawie klasycznym. Problem fikcyjnej datio. Depozyt nieregularny.
15. Kontrakty konsensulane – kupno/sprzedaż
Obowiązki stron. Cena i towar. Pewność ceny. Zamiana jako typ kupna? – próba wyjaśnienia stanowiska Sabinianów. Rzecz przyszła. Zgoda stron i błąd co do przedmiotu kupna. E-V. jako kontrakt dobrej wiary. Ryzyko obciążające kupca. Odpowiedzialność sprzedawcy za wady. Typowe pakta modyfikujące sprzedaż.
16. Kontrakty konsensulane – najem i mandat
Typy locatio-conductio. Podobieństwo do kupna. Cel umowy. Essentialia negotii. Obowiązki stron. Standard opowiedzialności i ryzyko kontraktowe. Pakta modyfikujące umowę. Podróż morska. Zlecenie: zasady ogólne, cel umowy i jej nieodpłatność.
17. Zobowiązania poza kontraktami. Negotiorum gestio. Nienależne świadczenie.
Spełnienie nienależnego świadczenia a bezpodstawne wzbogacenie. Funkcja condictio. Rozszerzenie rzymskiego systemu kontraktowego: rola stypulacji, konstrukcji solutio indebiti. Tzw. konktrakty realne nienazwane: od condicito po actio praescriptis verbis, pakta i ich ochrona prawna.
18. Zobowiązania VI. Delikty I. Wprowadzenie. Szkoda majątkowa
wg lex Aqulia i jej interpretacji. Przesłanki stosowania Ustawy. Treść Ustawy i kłopty interpretacyjne. Pojęcie damnum. Działanie. Pojęcie bezprawności działania. Od obiektywnego bezprawia po działanie zawinione. Q. Mucius Scaevola i culpa. Skarga akwiliańska i wysokość odszkodowania. Konkurencja skarg. Szczególna natura skargi akwiliańskiej..
19. Zobowiązania VII: Delikty II. Odpowiedzialność za szkodę majątkową poza lex Aquilia:
edykty pretorskie o gorszeniu niewolnika, wylaniu i wyrzuceniu, podstępie i groźbie oraz przeciwko karczmarzowi, prowadzącemu stajnię i kapitanowi statku. Podsumowanie: ‘System’ odpowiedzialności za szkodę majątkową w prawie rzymskim.
zobowiązania VIII: szkoda poza Lex Aquilia.
20. Zobowiązania VIII. Delikty III. Wprowadzenie. Iniuria/Zniewaga w kontekście komparatystycznym
Archiwum:
14. Konktrakty konsensualne: najem. Typy locatio–conductio. Obowiązki lokatora i konduktora. Praktyka prawna: mieszana umowa z Archiwum Babathy.
zobowiązania IV: konkrakty konsensualne II: najem
15. Rzymska reprezentacja: zlecenie a negotiorum gestio: Mandatum: zasady podstawowe. Odpowiedzalność mandatariusa. Problem przekroczenia mandatu. Negotiorum gestio: użyteczność działań gestora i podstawa jego odpowiedzialności.
zobowiązania V: mandatum/negotiorum gestio
19. Kradzież w prawie rzymskim od czasów archaicznych po klasyczne. Typy kradzieży. Przeszukanie lance et licio: historyk prawa wobec niezrozumiałych źródeł. Skarga. Legitymacja procesowa. Noksalność skargi, powtórzenie. Konkurencja skarg.
zobowiązania IX: delikty III: furtum (pdf)
20. Iniuria: typy, skarga, ewolucja pojęcia.
zobowiązania X: delikty IV: iniuria (pdf)
21. Umocnienie i wygaśnięcie zobowiązań. Cel i sposoby umocnienia. Zastaw: powtórzenie. Stypulacja. Inne sposoby umocnienia zobowiązań. Wygaśnięcie zobowiązań: spełnienie/zwolnienie, upływ czasu, śmierć stron, wygaśnięcie procesowe (kompensacja i dedukcja), nowacja, litis contestatio i zamiana stron w stosunku zobowiązaniowym.
Zobowiązania XI: wygaśnięcie zobowiązań
22. Powtórzenie
Zobowiązania XI: kazusy
23. Proces (patrz sekcja wykłady oraz 3a, 3b, 6, 18, 19). Geneza procesu fomułkowego. Faza in iure. Faza apud iudicem. Namiastki apelacji. Egzekucja. Podziały skarg. Rola pretora. Pluris petitio. Budowa formułki. Proces w praktyce prawnej.
Proces formułkowy
Silva rerum
Materiały dodatkowe
egzamin z ksiazka : przykład arkusza
Kolokwium zaliczające 1 semestr
uprzejmie informuję, że kolokwium zaliczające 1 semestr odbędzie się w sobotę, 25 lutego 2024, w sali C Audytorium Maximum. Czas pisania: 120 minut.
Zakres materiału: część historyczna, systematyka prawa, prawo osobowe (małżeństwo, posag, patria potestas, actiones adiecticiae qualitatis, actiones noxales), prawo rzeczowe (własność, posiadanie: nabycie,utrata, ochrona; prawa na rzeczy cudzej.